Carl Gustav Carus (1789–1869), nadworny lekarz króla Saksonii, był przyrodnikiem, malarzem-amatorem i teoretykiem malarstwa pejzażowego, ale przeze wszystkim romantykiem. Mimo swojego wykształcenia dostrzegał niedoskonałość poznania empirycznego, przyjmując, że oprócz rozumowej istnieje jeszcze inna rzeczywistość. Nawet gdyby nauka miała rozcinać roślinę włókno po włóknie, komórka po komórce, wiedza ta byłaby wciąż na tyle wystarczająca, aby zrobić pojedynczy liść - ta myśl zawarta w jednym z dziewięciu listów o malarstwie pejzażowym, które napisał, stała się wyznacznikiem kierunku wczesnego niemieckiego romantyzmu i apelem o integrację sztuki i nauki. Bo też pisma Carusa były czymś innym niż rozważania racjonalistycznych myślicieli tamtych czasów. Dla niego najwyższym i najszlachetniejszym przejawem układu nerwowego była dusza. Wierzył, że dusza jest niematerialną częścią funkcjonowania mózgu, reprezentującą nieświadome działania i pragnienia człowieka, że klucz do zrozumienia świadomego życia duszy leży w sferze nieświadomości.
Oprócz opisywania relacji między mózgiem a duszą, Carus stworzył teorię na temat relacji między ludźmi a naturą. Wierzył, że tworzą organiczną jedność, argumentując, że istnieją podobieństwa między świadomością ludzi a świadomością wszystkich żywych istot. I chciał to wszystko pokazać, dlatego swoje poglądy na temat umysłu i duszy oraz ich związku z naturą, często odzwierciedlał na obrazach, szczególnie na portretach. Podobnie jak wielu romantyków, Carus angażował się w różnorodne dyscypliny, w tym filozofię, naukę i sztuki wizualne, aby wyrazić swoje poglądy na temat złożoności człowieka. Jego pejzaże były tak skomponowane, aby najpełniej zobrazować stan umysłu. Na przykład obraz Księżyc w pełni w Pillnitz ściśle odpowiada jego opisowi pamięci. Obraz przedstawia niebo zasnute w znacznej części białymi chmurami, których cienie odbijają się w przejrzystej wodzie poniżej. W górnej części obrazu, pośrodku, duży, jasny, okrągły księżyc przebija się przez obłoki, rzucając silną wiązkę światła ku wodzie – w ten sposób Carus chciał wyjaśnić, jak działa pamięć.
Oprócz znajdywania paraleli pomiędzy zjawiskami natury a umysłem człowieka, Carus zajmował się studiowaniem poematu Faust autorstwa Johanna Wolfganga von Goethego, jednego z najważniejszych utworów literatury niemieckiej. Chociaż istniało kilka wersji tej historii, to najbardziej znana jest wersja Goethego. W jego opowieści Faust jest odnoszącym sukcesy i inteligentnym uczonym, a mimo to nie jest szczęśliwy, a przygnębiony, znudzony i ogólnie niezadowolony z życia. W rezultacie Faust zawiera pakt z diabłem i sprzedaje mu swoją duszę w zamian za nieograniczoną wiedzę i ziemskie przyjemności.
Carus po przeczytaniu Fausta korespondował z Goethem, rozwijając w listach swoje teorie na temat ludzkiego umysłu, a zwłaszcza nieświadomości. W 1835 roku opublikował List o Fauście Goethego, w którym przeanalizował postać Fausta z punktu widzenia psychologicznego. Jego Faust reprezentuje całą ludzkość i ludzką psychologię, będąc przykładem relacji między umysłem świadomym i nieświadomym. Carus uważa, że ktoś taki jak Faust jest w stanie osiągnąć to, co nazywa świadomością świata i świadomością Boga, dwie najwyższe formy samoświadomości człowieka. Owe koncepcje świadomości świata i świadomości Boga, które Carus po raz pierwszy rozwinął w oparciu o poemat Goethego, stały się kluczowe dla późniejszych teorii Carusa na temat ludzkiego mózgu i duszy.
Oprócz analizy historii Fausta w formie pisemnej, Carus namalował także kilka jego portretów. Podobnie jak w przypadku jego pejzaży, obrazy te są wypadkową hipotez malarza na temat ludzkiego mózgu i duszy oraz ich związku z naturą. W obrazie ukazującym Fausta w górach stoi on na głazie, otoczonym drzewami i zaroślami, co stanowi przykład wiary Carusa w jedność organiczną między naturą a jaźnią. Ponadto Carus namalował kolorystyka postaci Faust: zielenie, brązy i pomarańcze, wtapiają go w krajobraz, jeszcze bardziej podkreślając związek pomiędzy ludzkim ciałem i duszą a przyrodą.
Johann Wolfgang von Goethe był jego głównym mentorem Carusa, zarówno w nauce, jak i sztuce, jednak w jego pismach odzwierciedla się także wpływ niemieckiego filozofa przyrody Friedricha Wilhelma Josepha Schellinga oraz pisma przyrodnika i odkrywcy Alexandra von Humboldta. Na ten temat powstało wiele prac i do nich odsyłamy zainteresowanych tym czytelników. Dla nas istotnym jest fakt iż jego malarstwo wywarło ogromny wpływ na twórczość innego malarza, który jest nam bliski i którego obrazy już nie raz zdarzało się nam opisać, czyli na Caspara Davida Friedricha… (LINK).
W czasach gdy zaprzecza się nie tylko istnieniu duszy ale nawet odsuwa w niebyt same rozważania na temat wyższej świadomości, łącząc człowieka z naturą wyłącznie poprzez jego zwierzęce instynkty, warto przypominać o takim rozdziale naszej historii i powstałych wówczas teoriach.
Czytajcie nas - codziennie nowy wpis, tego nie znajdziecie w mainstreamie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz