László Moholy-Nagy jest jednym z tych zapomnianych twórców, bez których to coś, co ogólnie nazywamy nowoczesnym myśleniem w sztuce, osiągnęłoby zupełnie inny wymiar, a może w ogóle nie zaistniało. Pochodzący z Węgier artysta działał w tak wielu mediach, że trudno podsumować jego twórczość w kilkunastu zdaniach. Można nawet stwierdzić, że był odkrywcą nowoczesności. Dzięki niemu obrazowanie artystyczne, projektowanie i edukacja artystyczna uległy krańcowemu przeobrażeniu. Był eksperymentatorem wykorzystującym każde znane wówczas medium, czołową postacią konstruktywizmu, artystą zafascynowanym efektami świetlnymi i tym, co można nazwać przeźroczystością. Dlatego tak bardzo interesował się fotografią uważając ją za jeszcze jeden rodzaj sztuki. Zresztą pierwiastek artyzmu dostrzegał we wszystkim, co uznał za nowoczesne, od typografii i wzornictwa przemysłowego, po nowe technologie czy stosowanie wynalezionych wtedy materiałów. Jego wpływ silnie odcisnął się w sztuce abstrakcyjnej i wzornictwie przemysłowym, w którym dostrzegał sposobność do kreacji artystycznej.
O artyście przypomniano sobie dopiero w ostatnich latach, przy okazji obchodów 100. lecia powstania Bauhausu, czyli w 2019 roku, a także 125. rocznicy urodzin artysty w 2020 roku. W związku z tymi jubileuszami w roku 2016 i oraz w 2017 w Stanach Zjednoczonych zaprezentowano postać Moholyego na trzech wystawach zorganizowaną przez trzy czołowe amerykańskie instytucje artystyczne w Nowym Jorku, Chicago i Los Angeles, a w ostatnim roku zrealizowano dokument.
Dlatego i my również postanowiliśmy skierować uwagę naszych czytelników na osobę László Moholy-Nagy.
Ale zacznijmy od początku: urodził się jako László Weisz w 1895 r. w Bácsborsód na Węgrzech. Gdy dorósł zmienił nazwisko z powodu żydowskiego pochodzenia. Po odbyciu służby w I wojnie światowej uczył się w prywatnej szkole węgierskiego malarza Róberta Berény, a następnie, jak to przekazała jego córka Hattula Moholy-Nagy: Mój ojciec postanowił po wojnie zostać artystą, a potem poznał Gropiusa i poszedł do Bauhausu*. W latach 20. László Moholy-Nagy wykładał więc w szkole Bauhaus w Weimarze, obok takich luminarzy, jak Paul Klee, Josef Albers, Anni Albers, Gunta Stolzl, Wassily Kandinsky i Marcel Breuer. Powstające tam projekty wyznaczyły na długo kształt nowoczesnej architektury, łączącej sztukę użytkową i rzemiosło.
Trzeba zauważyć, że długotrwałe milczenie wokół artysty miało dość przyziemne powody. Otóż Moholy-Nagy nigdy nie był zbyt lubiany przez swoich kolegów ze słynnej, niemieckiej szkoły artystycznej. Może dlatego, że był samoukiem, bez formalnego wykształcenia artystycznego, a wykładając przykładał nadmierną – według współczesnych – wagę do znaczenia technologii. W Bauhausie uczył tylko pięć lat, po czym, gdy Hitler doszedł do władzy w Niemczech, w 1935 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, choć nie byłoby przesadą stwierdzić, że uciekł z Europy. Pobyt w Weimarze wywarł na nim jednak wielkie wrażenie, w 1937 roku, z pomocą Waltera Paepcke, Moholy-Nagy w Chicago utworzył nową szkołę sztuki i projektowania, którą nazwał Nowym Bauhausem (The New Bauhaus).
Zmarł dość nagle na białaczkę w 1946 w Chicago, miał 51 lat... Dziś jego prace znajdują się w kolekcjach Art Institute of Chicago, Museum of Fine Arts w Bostonie, Tate Gallery w Londynie, National Gallery of Art w Waszyngtonie, The Museum of Modern Art w Nowym Jorku i wielu innych znanych muzeach i galeriach, a najbardziej znane są jego eksperymentalne fotografie. Zainspirowany twórczością artystów konstruktywistycznych, takich jak Aleksander Rodczenko, robił dość niekonwencjonalne zdjęcia: Wystawiał przedmioty na działanie światła na tle z światłoczułego papieru przez co powstawały na nim szczątkowe impresje, przybierające formę hybrydy fotografii i rzeźby. Jak to kiedyś wyjaśnił: Magiczna możliwość wykadrowania określonej przestrzeni i czasu doprowadziła mnie do fotografii - Ten proces rejestrowania w czasie elementów trójwymiarowych i utrwalania ich w dwuwymiarowym obrazie tworzy nowy kontekst dla elementów fotografii. Jego prace, spełniały cele, które postawił przed sztuką nowoczesną. Zadania te wyartykułował kiedyś Joyce Tsai, główny kurator Muzeum Sztuki Uniwersytetu Iowa Stanley: Tworzysz sztukę abstrakcyjną nie dlatego, że ładnie wygląda. Tworzysz sztukę abstrakcyjną, ponieważ chcesz zmienić świat.
Czy László Moholy-Nagy tego dokonał? To znaczy: czy udało mu się zmienić świat? Na pewno dokonał połączenia sztuki, nauki i designu, pomimo różnym przeszkód, których mu nie szczędzono. The New Bauhaus zamknięto już po roku działalności pod zarzutem hitleryzowania młodzieży. Niezrażony tym artysta w 1939 r. założył równie nietypową School of Design w Chicago. Jego absolwenci nauczyli się w niej myśleć niekonwencjonalnie i dali się zapamiętać z nietypowych realizacji. Grafik Nathan Lerner, jeden z pierwszych zaprojektował później słynną butelkę miodu w kształcie niedźwiedzia, którą wciąż można znaleźć na półkach supermarketów (LINK). Robert Brownjohn, który uczęszczał do szkoły w latach 40., ostatecznie wykonał sekwencję napisów początkowych do filmu o Jamesie Bondzie Goldfinger z 1964 roku. Szkoła zapoczątkowała również rewolucję w fotografii…
Czy nagłe zainteresowanie osobą László Moholy-Nagy było przyczyną czy też skutkiem jeszcze jednego istotnego wydarzenia, którym było odkrycie zaginionego przed 80 laty eksperymentalnego filmu autorstwa węgierskiego twórcy, który został znaleziony przez kuratorów BFI. Po zeskanowaniu zabytkowej kliszy w formacie 4K oraz jej restauracji w Sound / Tönendes ABC film miał swoją światową premierę.
Także my doceniamy wkład László Moholy-Nagy w światową sztukę, typografię, fotografię, design… Zastanawiamy się jednak przy tym, ilu podobnych twórców czeka na ponowne odkrycie.
*Film autorstwa Alysy Nahmias, The New Bauhaus: The Life & Legacy of Moholy-Nagy, Chicago 2019
Czytajcie nas - codziennie nowy wpis, tego nie znajdziecie w mainstreamie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz