Poświęcenie Marii w świątyni (Presentazione della Vergine al Tempio), obraz autorstwa Jacopa Tintoretta wykonany do kościoła Madonna dell’Orto w Wenecji ukazuje scenę znaną z opisów apokryficznych i z przekazów tradycji. Oto trzyletnia Maryja zostaje przyprowadzona przez rodziców, Joachima i Annę do Świątyni Jerozolimskiej, w której pozostała do 14 roku życia.
Maryja sama wspięła się po piętnastu stopniach, które oddzielały zewnętrzną część świątyni od jej wnętrza, śpiewając pod drodze piętnaście psalmów (Ps 120-134), zwanych też psalmami stopniowymi, ponieważ na każdym stopniu zwyczajowo recytowano jeden, tak aby wejść oczyszczonym do świątyni Boga. Ale oprócz potężnych schodów obraz zawiera jeszcze jeden architektoniczny symbol. Jest nim piramida. Co oznaczała i dlaczego znalazła się obok dziewczynki?
Otóż jak to interpretują znawcy malarstwa Maryja zatrzymując się na szczycie schodów staje pomiędzy światem żydowskim a światem chrześcijańskim czyli między Synagogą a Ecclesią, personifikowanymi przez dwie kobiety towarzyszące kapłanowi, starą i młodą. To samo znaczenie niektórzy badacze przypisują Świątyni Jerozolimskiej i piramidzie, czy też obeliskowi, w którym inni widzą również element starożytnego Egiptu, a więc symbol pokonanego przez chrześcijaństwo świata pogańskiego. W rzeczywistości, tak samo jak i stopnie schodów, piramida symbolizuje cnoty Maryji.
Według Filippe Picinelli, autora Mundus Symbolicus, popularnego słownika emblematów, piramida w słońcu to obraz Maryi, która wznosi się ku niebu i nigdy nie znalazła się w ciemności grzechu, bo zawsze była w blasku łaski. Podobną retorykę stosował Celestino Sfondrati, który w książce o Niepokalanym Poczęciu Maryji (Innocentia Vindicata, In Qua Gravissimis Argumentis (1695) s. 143) przedstawił szereg powiązanych z tym znaczeniem emblematów. W jednym piramida stała się obrazem Niepokalanego Poczęcia. Wyobrażenie to zatytułował: Pyramis perpendiculariter a sole percussa – Piramida pionowo przez słońce uderzona) i opatrzył komentarzem (lemmą): Umbra procul – Cień daleko. Emblemat opisuje więc piramidę, jako tą, która nie rzuca cienia, gdy słońce nad nią stoi w zenicie, przyrównując do tego obrazu duszę Maryi, która jest wolna od cienia grzechu, bo oświetla Ją Słońce – Jej Syn Chrystus. Stąd już niedaleko do dużych form architektonicznych. W czasach nowożytnych na naszej szerokości geograficznej wieże w kościołach poświęconych Matce Boskiej wieńczono ogromnymi hełmami ukształtowanymi na wzór obelisków czyli piramid.
Od czasów Titoretta piramida jeszcze nie raz wyrażała rozmaite treści. Starożytne, egipskie przysłowie powiada: Wszystko boi się czasu, lecz czas boi się piramid. Ponadczasowość to jeszcze jedna z najważniejszych cech, z którą od zawsze kojarzono egipskie piramidy. Powoła się na nią również Napoleon w swojej słynnej mowie zaczynającej się od słów: Żołnierze, 40 wieków patrzy na was. 40 wieków to 4 tysiące lat, czyli tyle lat na ile w tamtych czasach oceniano wiek Ziemi. Można więc uznać, iż sądzono, że piramidy powstały u zarania dziejów.
Starożytni Grecy i Rzymianie widzieli w nich nie tyle metaforę cnót co szaloną manifestację potęgi faraonów. Był to z jednej strony dla nich niezrozumiały kaprys władców Egiptu a z drugiej obraz egipskiego społeczeństwa, któremu przewodzi faraon. Tylko on, najwyższy, mógł zgromadzić swój lud, by przez zbudowanie wielkiej piramidy pokazać, jak potężni są królowie Egiptu.
Po wiekach symbol ten przejęli wolnomularze, nawiązując do myśli Platona, a zwłaszcza do zawartej we wstępnych partiach dialogu Timajos opowieści o Demiurgu, który zbudował świat wedle doskonałego planu, wykorzystując wszystkie dostępne materiały, uporządkowanych wedle idealnych proporcji liczbowych. Śladem takiego myślenia jest według niektórych opracowań obraz piramidy widniejący na amerykańskich banknotach dolarowych. Piramida jest tam symbolem wytrzymałości i trwałości – wszak nawiązuje do grobowców z Egiptu, które przetrwały tyle stuleci. Tak samo trwały ma być kraj powstały w 1776 roku, czyli w roku ogłoszenia Deklaracji Niepodległości. Właśnie taką datą, zapisaną rzymskimi cyframi: MDCCLXXVI, oznaczony jest fundament dolarowej piramidy.
Z kolei zwolennicy teorii spiskowych uważają, że na ostatecznie przyjętej Wielkiej Pieczęci Stanów Zjednoczonych została umieszczona dewiza iluminatów: Novus Ordo Seclorum (Nowy Porządek Wieków), zapominając, że Charles Thomson, sekretarz Kongresu Kontynentalnego ze stanu Pensylwania i wielki miłośnik łaciny, zacytował wers z Eklogi IV Wergiliusza. W centralnym miejscu pieczęci znajduje się piramida oznaczająca właśnie siłę i czas trwania. Oko nad piramidą i motto Annuit Coeptis (On[Bóg] wspomaga nasze działania) nawiązują do wielu interwencji Opatrzności Bożej w stosunku do Ameryki.
Mimo to wiele osób podziela inną interpretację tych samych obrazów. Według nich Wielka Pieczęć przedstawia niedokończoną piramidę, której przednia ściana składa się z 72 kamieni ułożonych w 13 warstw (13 cykli), dopatrując się w tej ilości stopni wtajemniczenia w Zakonie Iluminatów założonego przez Adama Weishaupta. Na dolnej warstwie umieszczono napis MDCCLXXVI oznaczający jak już wspomniano liczbę 1776, czyli rok kiedy Weishaupt ogłosił założenie swego Zakonu. Szczyt piramidy stanowi Wszystkowidzące Oko oprawione w masoński trójkąt. Nad piramidą widnieje napis Annuit Coeptis, który także posiada 13 liter. Poniżej piramidy znajduje się zwój ze znaną dewizą Iluminatów Novus Ordo Seclorum (Nowy Porządek Wieków). Symbol Wszystkowidzącego Oka nawiązuje związku z tym nie do Opatrzności a do egipskiego hieroglifu złego oka, przedstawiającego Ozyrysa, który był bogiem świata podziemnego i księciem zmarłych, będąc jednocześnie postrzeganym jako naczelny bóg zła.
Jak widzimy w zależności od intencji i zapotrzebowania piramida wyraża bardzo różne treści. Na pewno jej forma przywołuje wszystko, z czym kojarzy nam się starożytność a także pełne spokoju trwanie. Może dlatego forma ta wraca i co jakiś czas realizowane są kolejne piramidy. Spośród bardziej znanych można wymienić szklaną piramidę na dziedzińcu w Luwrze, hotel Luxor Las Vegas, centrum handlowe czyli Wielka Piramida Ameryki w Memphis, centrum handlowe w Kazaniu, czy Ryugyong Hotel w Pjongjang.
Pominęliśmy w naszych krótkich rozważaniach spiskowe teorie głoszące kosmiczne pochodzenie piramid. Wydaje się jednak, że kolejne wieki dorzucą własne, nowe interpretacje dotyczące ich znaczenia…
